Vragen en antwoorden nieuwe rechtspositie rijksambtenaren
Waarom is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) ingevoerd?
Werknemers bij de overheid en in het bedrijfsleven moeten hetzelfde behandeld worden, vindt een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer. Deze zogenaamde ‘normalisering’ is al gestart in de jaren tachtig. Ambtenaren vallen bijvoorbeeld al onder de WW en de Zorgverzekeringswet. De Wnra is de laatste stap in dat proces.
Verandert de rechtsbescherming van de ambtenaar onder de nieuwe rechtspositie?
De rechtsbescherming voor ambtenaren blijft bestaan. Maar de regels en procedures veranderen. Werknemers bij de overheid gaan te maken krijgen met het private arbeidsrecht dat geldt in het bedrijfsleven. De rechtspositie van werknemers bij de overheid en in het bedrijfsleven wordt immers hetzelfde.
Ik krijg een arbeidsovereenkomst in plaats van een aanstelling. Wat zijn de verschillen?
Een aanstelling is een besluit dat alleen wordt ondertekend door de overheidswerkgever (eenzijdig besluit). Een arbeidsovereenkomst wordt ondertekend door werkgever en werknemer (tweezijdig). In de praktijk zijn de verschillen klein. Een ambtenaar wordt immers niet tegen zijn zin aangesteld.
Verandert mijn salaris, pensioen of het aantal vakantie-uren?
Nee. Uw huidige aanspraken blijven bestaan. Eventuele wijzigingen in de cao worden besproken tussen werkgevers en vakbonden. In nieuwe cao’s kunnen net als nu wel wijzigingen in de arbeidsvoorwaarden worden afgesproken.
Heb ik nog steeds ontslagbescherming onder de nieuwe wet?
Ja. Wel gaan dezelfde regels en procedures gelden als in het bedrijfsleven. Maar u kunt nooit ontslagen worden zonder gegronde (wettelijke) reden. Bij een voorgenomen ontslag wegens reorganisatie of arbeidsongeschiktheid toetst het UWV vooraf of opzegging van de arbeidsovereenkomst voldoet aan de wet. Daarna geeft het UWV wel of geen toestemming voor ontslag. In alle andere gevallen moet de werkgever de kantonrechter vragen om de arbeidsovereenkomst te ontbinden. Dit geldt ook als het UWV geen toestemming geeft. Nu bestaat deze toestemming vooraf niet: een ambtenaar die het niet eens is met zijn ontslag, moet eerst bezwaar maken tegen het ontslagbesluit en kan vervolgens naar de bestuursrechter.
Ontslag bij reorganisatie komt bij het Rijk door het Van Werk Naar Werk-beleid niet voor. Dat blijft zo.
Blijven de geschillenregelingen bestaan?
De bestaande geschillenregelingen met bezwaar en beroep vervallen. Dat komt omdat de rechtsbescherming straks is gebaseerd op het arbeidsrecht en niet meer op het bestuursrecht. De werkgevers en vakbonden kunnen wel in de cao afspraken maken over een geschillenregeling voor bepaalde onderwerpen.
Wat wordt de werkwijze bij een arbeidsconflict?
Is er een arbeidsconflict en de partijen komen er niet uit, dan kan de werknemer of de werkgever naar de kantonrechter stappen. Is de werknemer of werkgever het niet eens met de uitspraak van de kantonrechter, dan is hoger beroep mogelijk bij het Gerechtshof. De hoogste rechter is niet meer de Centrale Raad van Beroep, maar de Hoge Raad.
Veranderen de bijzondere regels voor ambtenaren, zoals de geheimhoudingsplicht?
Voor ambtenaren blijven speciale regels bestaan. Deze veranderen niet maar komen te staan in een nieuwe Ambtenarenwet. De regels gaan bijvoorbeeld over:
- het afleggen van de eed of belofte;
- integriteitsbeleid;
- nevenwerkzaamheden;
- financiële belangen;
- de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van vereniging en de geheimhoudingsplicht;
- de procedure voor het melden van misstanden.
Het overgangsrecht. Wat betekent dit?
Het overgangsrecht regelt dat de aanstelling van een ambtenaar van rechtswege (automatisch) is/wordt omgezet in een arbeidsovereenkomst volgens burgerlijk recht als de ambtenaar geen arbeidsovereenkomst heeft gesloten. Regelingen, zoals het ARAR en het BBRA 1984, zijn met ingang van 1 januari 2020 vervallen. De arbeidsvoorwaarden voor ambtenaren zijn vastgelegd in cao's.
Wat gebeurt er met lopende bezwaarprocedures en beroepsprocedures?
Besluiten en handelingen (bijvoorbeeld afgesloten overeenkomsten) die bekend zijn gemaakt voordat de nieuwe wet is ingevoerd, vallen onder de Algemene wet bestuursrecht. Voorbeeld: een ambtenaar tekent bezwaar of beroep aan tegen een ontslag dat is ingegaan vóór de invoering van de nieuwe wet. Dan kan de ambtenaar na de invoering van de nieuwe wet procederen tot en met de Centrale Raad van Beroep.
Wat als er bij inwerkingtreding van de nieuwe wet nog geen cao is afgesloten?
Dan blijven de oude rechtspositieregelingen gelden alsof ze een cao zijn. De oude regelingen mogen dan niet in strijd zijn met het arbeidsrecht en kunnen niet worden gewijzigd.